Katedra Historii Oświaty i Wychowania powstała w 1982 r. z przekształcenia Zakładu Historii Oświaty i Wychowania, stanowiącego część Instytutu Historii WSP w Krakowie. W Instytucie Historii Zakład działał w latach 1972–1976 a następnie  przeniesiony został do Instytutu Nauk Pedagogicznych. Początkowo Katedra Historii Oświaty i Wychowania znajdowała się w strukturach Wydziału Humanistycznego,  po utworzeniu w 1992 r. Wydziału Pedagogicznego stała się jego podstawową jednostką organizacyjną.

Twórcą pierwszego zespołu badawczego historyków oświaty i wychowania był prof. Ignacy Zarębski. Jako pierwszy zainicjował on nurt badań historyczno- oświatowych i zachęcił do nich kilku młodych historyków, co umożliwiło stworzenie samodzielnej jednostki badawczej. Po śmierci prof. Ignacego Zarębskiego kierownictwo nad Zakładem Historii Oświaty i Wychowania objął prof. dr hab. Zygmunt Ruta, który pełnił tę funkcję do 1997 r. (także po utworzeniu KHOiW). Pod jego kierownictwem Katedra ukształtowała się pod względem organizacyjnym i badawczym, osiągając wysoki poziom naukowy  w Polsce i na świecie. W 1997 r. kierownikiem Katedry został dr hab. prof. AP Wacław Marmon, któremu przedwczesna śmierć w 2000 r. nie pozwoliła na realizację wielu zamierzeń. W latach 2000-2008 kierownikiem Katedrą Historii Oświaty i Wychowania był dr Jan Ryś. W latach 2009-2012 funkcję kierownika Katedry pełnił dr Ryszard Ślęczka. Obecnie Katedrą kieruje dr hab. Katarzyna Dormus, prof. UP, która z kilkuosobowym zespołem stara się realizować podjęty wcześniej nurt badań nad dziejami szkolnictwa i myśli pedagogicznej.